Protetyka szczękowo-twarzowa

Istnieją techniki laboratoryjne – protetyczne, które dzięki zastosowaniu odpowiednich materiałów umożliwiają odtworzenie utraconych fragmentów twarzy wraz z organami takimi jak oko lub nos. Jest to szczególny rodzaj protez zewnętrznych zwanych ektoprotezami lub epitezami. By uzyskać spodziewany efekt imitujący strukturę, kolor, przezierność, cechy szczególne, a nawet mimikę skóry, stosuje się specjalny silikon protetyczny, który po zastosowaniu wewnętrznego oraz zewnętrznego systemu barwienia doskonale imituje naturalne powłoki ciała. Kształt, naturalny wygląd organów oraz ich cechy szczególne zapewnia wyobraźnia oraz zdolności plastyczne technika lub lekarza wykonującego protezy indywidualnie dla każdego pacjenta. Epitezy najczęściej mocowane są w tkankach przy użyciu elementów kotwiących, jakimi są specjalne implanty czaszkowe, wszczepiane w kostne obramowanie ubytku, czyli obrzeże oczodołu, kość skroniową, kość jarzmową czy podstawę nosa.

Protetyka szczękowo-twarzowa to dyscyplina zajmująca się protezowaniem ubytków twarzy, nosa, ucha, oka oraz uzębienia i jamy ustnej, które powstają w wyniku rozległego urazu lub operacji chirurgicznych mających na celu usunięcie guzów nowotworowych tych okolic.

Jest to szczególny rodzaj zewnętrznej protezy, uzupełniającej ubytki tkanek twarzy, w tym oka, ucha, nosa powłok skórnych, często w kombinacji z ubytkami struktur jamy ustnej i uzębienia. Nazywane są ektoprotezami lub epitezami ze względu na to, że imitują elementy zewnętrznej anatomii głowy i twarzy pacjenta.

Kamień to zmineralizowana płytka nazębna, gdzie bytują drobnoustroje chorobotwórcze, powodujące choroby zębów i jamy ustnej. Konsekwencją długotrwałego gromadzenia się kamienia nazębnego jest próchnica twardych tkanek zębów, nieświeży oddech, powstawanie kieszonek dziąsłowych i obniżanie się linii dziąseł, zanik kości, rozchwianie i utrata zębów.

Jest to proteza, którą konstruujemy, aby odtworzyć utracone elementy anatomii twarzy i jamy ustnej, które powstają w wyniku zabiegów operacyjnych mających na celu usunięcie guzów nowotworowych. Cechami ubytków po resekcjach chirurgicznych jest brak jednoznacznej geometrii, zaangażowanie w ubytek zróżnicowanych tkanek twarzy, jamy ustnej oraz istotnych dla funkcji i estetyki organów.
‍
Ze względu na problem złożoności rekonstrukcji ubytku poresekcyjnego budowa protezy oraz jej mocowanie do podłoża jest najczęściej zadaniem indywidualnie realizowanym dla każdego pacjenta.

Bywa, że proteza poresekcyjna mieści w swojej konstrukcji zarówno elementy protezy zewnętrznej – epitezy – jak i protezy wewnątrzustnej. Może istnieć wtedy jako spójna, nierozłączna całość lub stanowić dwa oddzielne moduły łączone ze sobą w ciele człowieka. Taka budowa stanowi dodatkowy element stabilizujący protezę poresekcyjną w niegeometrycznym ubytku tkanek.

Istnieje szereg rozwiązań mocujących epitezy w obszarze ubytku twarzy i głowy pacjenta. Ich zastosowanie uzależnione jest od struktury, rozmiaru, stopnia złożoności ubytku oraz szczegółów anatomicznych, które proteza odtwarza. Są to zawsze protezy ruchome, które ze względów zdrowotnych i higienicznych pacjent sam może usunąć z podłoża. W sytuacjach dogodnych ektoproteza mocowana jest bez elementów dodatkowo stabilizujących, utrzymuje się w ubytku dzięki wykorzystaniu retencyjności jego kształtu. Ze względu na stopień złożoności i rozległość ubytku, epitezy często wymagają dodatkowych elementów kotwiczących w postaci implantów osteointegrujących, do których mocuje się zaczepy mechaniczne lub magnetyczne stabilizujące ektoprotezę na podłożu. Są to implanty o szczególnej budowie i zastosowaniu, określane jako implanty czaszkowe. To krótkie wszczepy, przeznaczone do integracji w twardych kościach czaszki i twarzoczaszki. W sytuacji rozległych ubytków poresekcyjnych dotyczących zarówno struktur zewnątrz-, jak i wewnątrzustnych, oraz gdy mamy sprzyjające warunki kostne na obrzeżu defektu, pomocne są również implanty jarzmowe – Zygoma, skrzydłowe i jeśli to możliwe – implanty zębowe.

Proste wprowadzenie implantu w planowanym miejscu w kość jest najczęściej zabiegiem szybkim, wykonywanym w znieczuleniu miejscowym. Warunkiem prostej i szybkiej implantacji są nienaganne warunki kostne. W sytuacji niedostatku objętości kostnej wyrostka zębodołowego szczęki lub żuchwy zabieg poszerzamy o procedurę odbudowy kostnej. Ocena struktury kości szczęki jest kluczowa dla powodzenia zabiegu.

To specjalnego kształtu i przeznaczenia wszczepy śrubowe zbudowane z tytanu. Wprowadzane są w twarde kości czaszki oraz twarzoczaszki pacjenta celem stabilnego zamocowania protez innych niż tylko zębowe.

Implanty czaszkowe wszczepiane są w kostne obramowanie ubytku poresekcyjnego twarzy, czyli obrzeże oczodołu, kość skroniową, kość jarzmową czy podstawę nosa. Zintegrowane w tych miejscach implanty służą stabilizacji silikonowych protez odtwarzających powstałe w wyniku operacji czy urazu ubytki tkanek i organów twarzy pacjenta. Bezpośrednią retencję dla protez zewnętrznych tworzą z kolei mechaniczne lub magnetyczne zaczepy, które mocowane są na implantach czaszkowych. Taki system daje pacjentowi pełną swobodę użytkowania epitez bez skrępowania oraz rezygnacji z funkcji i codziennych aktywności.

Zazwyczaj znieczulenie miejscowe jest wystarczające dla wszczepienia implantów czaszkowych w struktury kostne leżące powierzchownie, typu obramowanie oczodołu czy kość skroniowa. W sytuacji gdy do rekonstrukcji angażujemy różne procedury i systemy implantów, jak wszczepy Zygoma czy skrzydłowe, by odtworzyć złożone ubytki poresekcyjne, zalecane jest znieczulenie ogólne.

Kamień nazębny to zmineralizowana płytka nazębna, która gromadzi się na skutek spożywania pokarmów. Należy robić wszystko, żeby nie dopuścić do zmineralizowania płytki bakteryjnej, czyli tego miękkiego osadu, powstającego na zębach w ciągu dnia. Aby temu zapobiec, ważne jest, by pamiętać o myciu oraz nitkowaniu zębów po każdym posiłku, a także o regularnych wizytach higienizacyjnych z piaskowaniem oraz fluoryzacją.

Połączenia magnetyczne są jednym z rozwiązań, które zamocowane na implantach, stabilnie utrzymują epitezy twarzy w ubytku poresekcyjnym. Mają zazwyczaj postać płaskich krążków przeznaczonych do wbudowania w płytę protezy oraz nadbudowy mocowanej na implantach czaszkowych. Działają jak typowe magnesy, czyli poprzez wytworzone siły magnetycznego przyciągania pomiędzy dwiema metalicznymi powierzchniami stabilnie utrzymują protezy na podłożu ludzkich tkanek.

Materiałem, który obecnie w najlepszy sposób imituje strukturę, kolor, przezierność, cechy szczególne, a nawet mimikę skóry, jest specjalny silikon protetyczny. Poddaje się go odpowiedniej plastyfikacji i barwieniu dzięki zastosowaniu wewnętrznego oraz zewnętrznego systemu koloryzacji, który nadaje mu cechy naturalnej powłoki skórnej ciała ludzkiego. Poddany obróbce termicznej i ciśnieniowej formuje struktury utraconych elementów anatomicznych twarzy, typu nos, ucho czy powłoki skórne. Anatomiczną rzeźbę odbudowywanych szczegółów twarzy pacjenta uzyskujemy poprzez proces ręcznego modelowania kształtu organów czy części twarzy pacjenta.